Czym jest stwierdzenie nabycia spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku to nic innego jak postanowienie Sądu, potwierdzające, że dana osoba jest uprawniona do majątku po zmarłym. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, Sąd wskazuje wszystkich spadkobierców oraz przysługujące im udziały w spadku osoby zmarłej (mówiąc prościej Sąd wskazuje, ile komu przypada w wartościach ułamkowych). 

Kto może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku?

Z wnioskiem przede wszystkim występują osoby bliskie. To oni w większości przypadków są najliczniejszą grupą, najbardziej zainteresowanych, aby uregulować sprawy po śmierci swojego bliskiego i uzyskać w ten sposób formalne potwierdzenie praw do spadku.

Warto jednak pamiętać, iż sąd rozpatrzy również wniosek osoby mającej w tym interes prawny. Co to oznacza? Z wnioskiem mogą wystąpić również osoby całkiem obce dla zmarłego, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, ale mające interes w tym by sytuacja prawna po jego śmierci została uregulowana. Osoba taka może być dla przykładu wierzyciel zmarłego, który żąda spłaty zadłużenia. Interesem prawnym wierzyciela zmarłego jest to, że do chwili stwierdzenia nabycia spadku nie ma możliwości wyegzekwowania należnych mu od zmarłego pieniędzy. Możliwość taką jednak otrzyma, jeżeli pojawią się spadkobiercy. W takim przypadku to oni staną się dłużnikami.

Trzeba mieć jednak na uwadze, iż pisząc wniosek o nabycie spadku jako wierzyciel (osoba mająca interes prawny inna niż członek rodziny) musimy jedynie pamiętać o tym, że poza wykazaniem faktu zgonu spadkodawcy oraz udowodnieniem, kto jest spadkobiercą, należy przedstawić dowody świadczące o naszym interesie prawnym. W przypadku wnioskodawcy będącego wierzycielem zmarłego będzie to np. wyrok sądowy zasądzający określoną kwotę bądź dokument, z którego wynika istnienie długu po stronie zmarłego.

Po co nam stwierdzenie nabycia spadku?

Pewnie wielu zastanawia się czy stwierdzenie nabycia spadku jest w ogóle do czegoś potrzebne. Jest to słuszna myśl, zwłaszcza w sytuacji, gdy przepisy prawne nie nakazują nam, aby uzyskać postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku. W takim razie, czy warto uporządkować te sprawy od razu po śmierci? Otóż warto, ponieważ władanie postanowieniem sądowym stwierdzającym nabycie spadku, może spowodować unikniecie często niemiłych komplikacji przy załatwianiu spraw po śmierci osoby bliskiej. 

Zdarzają się sytuacje, w których musimy posłużyć się sądowym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, w szczególności wobec innych instytucji czy urzędów np. w banku, gdy zmarły posiadał rachunek bankowy i gromadził na nim środki pieniężne, przed dłużnikiem spadkodawcy, gdy trzeba odebrać wierzytelność wchodzącą w skład spadku, przed notariuszem bądź kupującym, w sytuacji sprzedaży nieruchomości należącej do spadkodawcy, przed spółdzielnia mieszkaniową, urzędem komunikacji etc.  

Jak uzyskać stwierdzenie nabycia spadku? 

Cała procedura związana z uzyskaniem stwierdzenia nabycia spadku rozpoczyna się od napisania wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu. Zdarzają się też sytuacje, w których nie znane jest miejsce zwykłego pobytu w Polsce, w takiej sytuacji należy wskazać sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). Jeśli sądu nie da się ustalić, sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.

Wniosek musi spełniać wymogi formalne określone w przepisach Kodeksu postepowania cywilnego, a także musi być należycie opłacony. Opłatę sądową od wniosku w wysokości 100 zł, wpłaca się na rachunek bankowy Sądu, do którego będziemy składać wniosek. Należy również pamiętać o opłacie wynoszącej 5 zł za wpis do Rejestru Spadkowego.  Do wniosku należy dołączyć załączniki, w szczególności będą to akty stanu cywilnego oraz inne dokumenty potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku.  

W trakcie posiedzenia w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku Sąd odbiera od uczestników tzw. zapewnienie spadkowe. Sąd bada, czy spadkodawca pozostawił testament, a jeżeli nie, to kto wchodzi do kręgu spadkobierców ustawowych. Jeszcze raz wymaga podkreślić, iż w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd określa spadkodawcę, spadkobiercę lub spadkobierców, jak również wysokość przypadających spadkobiercom udziałów, natomiast nie wskazuje przedmiotów wchodzących w skład spadku, gdyż to ustala się w toku postpowania
o dział spadku.

Termin wystąpienia z wnioskiem

Zgodnie z art.1026 k.c. stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie mogą nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 1026 Kodeksu cywilnego). Wybór przez ustawodawcę terminu sześciomiesięcznego pozostaje w ścisłym związku z treścią art.1015. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie
o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia w tym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Najwcześniejszym możliwym terminem powzięcia przez spadkobiercę wiadomości o tytule swego powołania jest dzień otwarcia spadku, zatem – w przypadku jego bezczynności – po upływie 6 miesięcy nastąpi skutek w postaci przyjęcia przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zasadą w prawie spadkowym jest natomiast dopuszczalność stwierdzenia praw do spadku dopiero
w momencie, gdy wszyscy spadkobiercy przyjmą lub odrzucą spadek.

Drugim sposobem jest stwierdzenie nabycia spadku u notariusza. Formalne stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić również w formie aktu notarialnego tzw. akt poświadczenia dziedziczenia. Jest to zupełnie inna procedura i oczywiście szybsza niż droga sądowa.

Rozstrzygnięcia w tym trybie mogą się domagać jedynie osoby, które są spadkobiercami ustawowymi i testamentowymi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Nie w każdym jednak przypadku można skorzystać z drogi notarialnej – jeśli spadkodawca pozostawił testament szczególny (np. testament ustny), stwierdzenia nabycia spadku można się domagać jedynie na drodze sądowej.

Po zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia ma on taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Pamiętaj! Jeżeli uzyskałeś postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, musisz szybko dopełnić niezbędnych formalności podatkowych.

Istnieje przekonanie, że postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku nie należy do skomplikowanych. Faktycznie tak może się wydawać na pierwszy rzut oka. Ostatnimi czasy jednak obserwuję, że sprawy te robią się bardzo zagmatwane i zawiłe. Czemu tak się dzieje? Wynika to przede wszystkim z trudności w ustaleniu kręgu spadkobierców i adresów ich zamieszkania oraz podnoszenia zarzutów co do ważności testamentu (z uwagi chociażby na zły stan zdrowia spadkodawcy spowodowany wiekiem lub chorobą psychiczną). W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy adwokata – specjalisty z zakresu prawa spadkowego.