Kto potwierdza statut działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych?Status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych potwierdza, w drodze decyzji administracyjnej, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych po wcześniejszym stwierdzeniu przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Kto może uzyskać statut działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych?

Zgodnie z art. 4 ustawy z 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych o status może ubiega się działacz opozycji antykomunistycznej lub osoba represjonowana z powodów politycznych, która:

  • nie była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa, chyba że przedłoży dowody, że przed dniem 4 czerwca 1989 r., bez wiedzy przełożonych, czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce i
  • co do której w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nie zachowały się dokumenty wytworzone przez nią lub przy jej udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nią w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa.

Z wnioskiem o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej bądź osoby represjonowanej z powodów politycznych oprócz samego działacza opozycji/osoby represjonowanej wystąpić może wdowa lub wdowiec po zmarłym działaczu opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych lub innego członka rodziny zmarłego działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.

Kim jest działacz opozycji antykomunistycznej według przepisów ustawy?

Działaczem opozycji antykomunistycznej jest osoba, która w okresie od dnia 1 stycznia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r., łącznie przez co najmniej 12 miesięcy prowadziła, w ramach struktur zorganizowanych lub we współpracy z nimi, zagrożoną odpowiedzialnością karną, działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.

Pamiętać jednak należy, że do okresu 12 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, nie wlicza się okresów działalności w ramach niezależnego ruchu związkowego lub niezależnego ruchu studenckiego, prowadzonej w okresie od dnia 31 sierpnia 1980 r. do dnia 12 grudnia 1981 r.

Kto jest uznawany za osobę represjonowaną z powodów politycznych?

Osobą represjonowaną z powodów politycznych jest osoba, która w okresie od dnia 1 stycznia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r.:

1) przebywała w:

  1. więzieniu lub innym miejscu odosobnienia na terytorium Polski na mocy wyroku wydanego w latach 1956–1989 albo bez wyroku jednorazowo przez okres dłuższy niż 48 godzin lub wielokrotnie przez łączny okres dłuższy niżn30 dni, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce,
  2. ośrodku odosobnienia na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z późn. zm.2)) za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce

2) przez okres powyżej 30 dni pełniła zasadniczą służbę wojskową lub czynną służbę wojskową w ramach ćwiczeń wojskowych, do której odbycia została powołana  z przyczyn politycznych za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce;

3) brała udział w wystąpieniu wolnościowym na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce i w związku z tym:

  1. na skutek działania wojska, milicji lub organów bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2014 r. poz. 1075), zwanych dalej „organami bezpieczeństwa państwa”, poniosła śmierć, doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na okres dłuższy niż 7 dni,
  2. była inwigilowana przez organy bezpieczeństwa państwa i podjęto wobec niej bezprawne działanie polegające na popełnieniu na jej szkodę przestępstwa lub wykroczenia,
  3. była pozbawiona możliwości wykonywania swojego zawodu,
  4. została z nią rozwiązana umowa o pracę,
  5. została relegowana z uczelni wyższej lub innej szkoły,
  6. była objęta zakazem publikacji przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, wojewódzki lub miejski urząd kontroli prasy, publikacji i widowisk albo Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk lub okręgowy urząd kontroli publikacji i widowisk przez okres dłuższy niż jeden rok;

4) była poszukiwana listem gończym, oskarżona lub skazana za popełnienie przestępstwa lub wielokrotnie skazywana za popełnienie wykroczenia, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.

Kiedy ubiegać się o status działacza opozycji antykomunistycznej bądź osoby represjonowanej z powodów politycznych?

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że osoba ubiegająca się o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej bądź osoby represjonowanej z powodów politycznych powinna zwrócić się do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o wydanie decyzji, że spełnia warunki określone w art. 4 ustawy, o której była mowa wyżej, a dopiero po uzyskaniu w/w decyzji wystąpić do Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z wnioskiem o potwierdzenie statusu działacza opozycji/osoby represjonowanej. Z obowiązku uzyskania decyzji Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej zwolnione są osoby posiadające dokument potwierdzający nadanie Krzyża Wolności i Solidarności.

Co powinien zawierać wniosek?

Wzór wniosku o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych dostępny jest na stronie internetowej Urzędu do spraw kombatantów i osób represjonowanych z powodów politycznych.

Do wniosku należy dołączyć:

  • życiorys, w którym powinien znaleźć się szczegółowy opis działań opozycyjnych lub podleganym represjom z powodów politycznych;
  • decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu potwierdzająca spełnienie warunków z art. 4 ustawy (o którym była mowa w pkt. 2 niniejszego artykułu) albo dokument potwierdzający nadanie Krzyża Wolności i Solidarności;   
  • kserokopie dowodu osobistego;
  • dowody potwierdzające działalność opozycyjną bądź okoliczności podlegania represjom z powodów politycznych (w tym można przedstawić wszelkie dokumenty urzędowe, zaświadczenia instytucji, urzędów i archiwów, publikacje naukowe, zeznania świadków);
  • jeżeli w imieniu strony działa pełnomocnik, dokument pełnomocnictwa. 

W każdej chwili, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych może zwrócić się do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o przekazanie informacji o treści zgromadzonych przez Instytut dokumentów dotyczących spełnienia warunków uznania za działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych, oraz o przekazanie uwierzytelnionych kopii tych dokumentów. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych może zwrócić się do właściwej wojewódzkiej rady konsultacyjnej do spraw działaczy opozycji i osób represjonowanych o zaopiniowanie wniosku o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.

Jakie dodatkowe uprawnienia przysługują osobie po potwierdzeniu statutu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych?

Osobom z potwierdzonym statutem działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych przysługuje prawo do:

  1. świadczenia pieniężnego
  2. korzystania z pomocy pieniężnej przyznanej przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
  3. korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach
  4. prawo korzystania z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych (lekarzy specjalistów) bez skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.
  5. prawo pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej, w tym w uzyskaniu miejsca w domu pomocy społecznej.
  6. prawo do świadczenia wyrównawczego, jeśli pobiera emeryturę lub rentę inwalidzką albo rentę z tytułu niezdolności do pracy w kwocie niższej niż 2.501,76 zł brutto miesięcznie
  7. przysługuje ulga taryfowa:
  • 50% na przejazdy środkami komunikacji miejskiej,
  • 51% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego:  w 1 i 2 klasie pociągów osobowych i pospiesznych oraz autobusowego w komunikacji zwykłej i przyspieszonej – na podstawie biletów jednorazowych, w 2 klasie pociągów innych niż osobowe
    i pospieszne – na podstawie biletów jednorazowych.

Czym jest świadczenie pieniężne?

Świadczenie pieniężne przyznaje w drodze decyzji administracyjnej Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na wniosek osoby uprawnionej. 

Świadczenie pieniężne przyznaje się w wysokości 460,50 zł miesięcznie (od 1 marca 2021 r.), jeżeli:

1) dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej nie przekracza kwoty odpowiadającej 120% najniższej emerytury, albo

2) dochód na osobę w rodzinie osoby uprawnionej nie przekracza kwoty odpowiadającej 100% najniższej emerytury.

Kwota świadczenia pieniężnego, o której mowa w ust. 1, ulega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent – od miesiąca, w którym jest przeprowadzona waloryzacja.

Świadczenie pieniężne przyznaje się na okres 12 miesięcy, począwszy od miesiąca,
w którym został złożony wniosek. 

Czym jest pomoc pieniężna?

Pomoc pieniężna może zostać przyznana osobom uprawnionym:

  • znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej lub w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych. 
  • na częściowe pokrycie kosztów zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych, dostosowanie pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju inwalidztwa oraz opłacanie pomocy pielęgnacyjnej.
  • jeżeli:

1) dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej nie przekracza kwoty odpowiadającej 220% najniższej emerytury;

2) dochód na osobę w rodzinie osoby uprawnionej nie przekracza kwoty odpowiadającej 150% najniższej emerytury.

  • na zakup sprzętu rehabilitacyjnego ułatwiającego życie osobie całkowicie niezdolnej do pracy i do samodzielnej egzystencji – w przypadku gdy dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej lub dochód na osobę w rodzinie osoby uprawnionej nie przekracza kwoty odpowiadającej 300% najniższej emerytury.

Pomoc pieniężna jest przyznawana w formie pomocy jednorazowej:

1) w przypadku trudnej sytuacji materialnej, a także zaistnienia zdarzeń losowych – do wysokości 150% najniższej emerytury,

2) na częściowe pokrycie kosztów:

  1. a) zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych

ułatwiających pracę i życie,

  1. b) dostosowania pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju inwalidztwa – do wysokości 300% najniższej emerytury.

Pomoc pieniężną przyznaje się nie częściej niż raz na 12 miesięcy. 

Sprawy działaczy antykomunistycznych czy też osób represjonowanych z powodów politycznych wymagają doświadczenia i odpowiedniego przygotowania. Nasza Kancelaria oferuje profesjonalną i kompleksową pomoc osobom pokrzywdzonym w okresie panującego komunizmu.