Czym jest prawo łaski?

Kodeks postępowania karnego zawiera tylko regulację procesową dotyczącą ułaskawienia, nie określając normatywnego zakresu prawa łaski ani tego, na czym jego zastosowanie może polegać. Ogólnie prawo łaski określa się jako uprawnienie osobiste Prezydenta RP do darowania lub złagodzenia kar i innych publicznoprawnych skutków skazania określonej osobie. Z reguły prawo łaski polega na złagodzeniu lub całkowitym darowaniu wymierzonych skazanemu kar i środków karnych bądź na zatarciu skazania. Powinno być stosowane, gdy wymagają tego względy humanizmu i sprawiedliwości, a nie można im zadośćuczynić w drodze postępowania sądowego.

Kto może wnieść prośbę o ułaskawienie?

Prośbę o ułaskawienie może wnieść:

• sam skazany
• osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych
• krewni w linii prostej
• przyspasabiający lub przysposobiony
• rodzeństwo
• małżonek
• osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu

Warto pamiętać, że prośba o ułaskawienie, która zostanie wniesiona przez osobę nieuprawnioną lub niedopuszczalną z mocy ustawy sąd pozostawia bez rozpoznania.

Gdzie składa się wniosek?

Wniosek z prośba o ułaskawienie przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w pierwszej instancji.

W sytuacji, gdy wyrok został przyjęty do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej prośbę o ułaskawienie przedstawia się sądowi, który orzekł w pierwszej instancji o przyjęciu wyroku do wykonania.

Skład Sądu rozpoznającego prośbę o ułaskawienie jest taki sam, jak skład sądu w jakim orzekano wyrok skazujący. W miarę możliwości w jego skład powinni wchodzić sędziowie i ławnicy, którzy brali udział w wydaniu wyroku.

Forma i treść wniosku

Przepisy nie wskazują ani formy, ani treści prośby o ułaskawienie. Na podstawie art. 116 należy stwierdzić, że skoro prośba o ułaskawienie nie może być złożona do protokołu, gdyż jest składana poza tokiem czynności procesowych, to wymagana jest forma pisemna. Oznacza to konieczność spełnienia warunków formalnych pisma procesowego wskazanych w art. 119.

W prośbie o ułaskawienie można podnosić wszelkie okoliczności mogące mieć znaczenie dla zastosowania prawa łaski, a więc zarówno dotyczące kwestii odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo, jak i okoliczności zaistniałych po wydaniu prawomocnego orzeczenia, zwłaszcza co do trybu życia i postawy skazanego w toku wykonywania orzeczonej sankcji. W prośbie o ułaskawienie można również zamieścić wniosek o przeprowadzenie dowodów w postępowaniu ułaskawieniowym. Z uwagi na charakter tego postępowania będą to dowody swobodne, a więc przeprowadzone bez formalizmu dowodowego wymaganego przy rozstrzyganiu o odpowiedzialności karnej za zarzucane przestępstwo. Z reguły będą to dowody z dokumentów. Dowody te może przedstawić wnoszący prośbę, np. w postaci opinii z miejsca pracy czy zaświadczenia lekarskiego, jak również może wnosić o ich przeprowadzenie przez sąd, np. w postaci wywiadu środowiskowego. W treści prośby o ułaskawienie można też postulować oczekiwany sposób ułaskawienia, ale i tak zależy to od uznania Prezydenta RP.

Opłata od wniosku

Prośba o ułaskawienie składana po raz pierwszy nie podlega opłacie. Natomiast od ponownej prośby uiszcza się opłatę na rzecz Skarbu Państwa w wysokości 45 zł (art. 15 ust. 1 pkt 9 u.o.s.k.).

Na jakie okoliczności sąd rozpoznający prośbę zwraca szczególną uwagę?

W szczególności sąd ma na względzie zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku.

Etapy postępowania

Jeżeli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie, orzekał tylko sąd pierwszej instancji i wyda on opinię pozytywną – przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta sprawy lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią, a w razie braku podstaw do wydania opinii pozytywnej – pozostawia prośbę bez dalszego biegu. Jeżeli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie, orzekał sąd odwoławczy, sąd pierwszej instancji przesyła mu akta lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią. Sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu tylko wtedy, gdy wydaje opinię negatywną, a opinię taką wydał już sąd pierwszej instancji; w innych wypadkach sąd odwoławczy przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami. Jeżeli sądy obu instancji, które orzekały w sprawie, wydały negatywne opinie co do prośby o ułaskawienie, wówczas pozostawienie prośby bez dalszego biegu jest obligatoryjne.

W przypadku, gdy choćby jeden sąd zaopiniował prośbę o ułaskawienie pozytywnie, Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej prośbę
o ułaskawienie wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem.

Co istotne, postępowanie o ułaskawienie może wszcząć z urzędu Prokurator Generalny, który może żądać przedstawienia sobie akt sprawy z opiniami sądów albo przedstawić akta Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej bez zwracania się o opinię.

Ponowna prośba

W sytuacji, gdy negatywnie zaopiniowano prośbę o ułaskawienie, uprawnione osoby mogą wystąpić z ponowna prośbą po upływie roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby. Gdyby uprawniony złożył ponowna prośbę przed upływem roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby, może być pozostawiona przez sąd bez rozpoznania.

Wykonanie kary

Uznając, że szczególnie ważne powody przemawiają za ułaskawieniem, zwłaszcza gdy uzasadnia to krótki okres pozostałej do odbycia kary, sąd wydający opinię oraz Prokurator Generalny mogą wstrzymać wykonanie kary lub zarządzić przerwę w jej wykonaniu do czasu ukończenia postępowania o ułaskawienie.

Jeśli mają Państwo dodatkowe pytania, prosimy o kontakt z naszą Kancelarią pod numerem telefonu 572-148-420 bądź mailowo na adres kontakt@kancelariagolebiowscy.pl. Chętnie odpowiemy na Państwa pytania, a także doradzimy najlepsze możliwe rozwiązania.